• Olej nie tylko smaruje silnik, ale też odpowiada za przenoszenie sygnałów drogą ciśnieniową.
• Zła jakość oleju, lub jego nieprawidłowa ilość mogą prowadzić do nieprawidłowego funkcjonowania elementów sterowanych ciśnieniowo
• Bardzo czułe na jakość i czystość oleju są systemy zmiennych faz rozrządu.
• Jeśli chcesz być na bieżąco z najważniejszymi wiadomościami z branży – zapisz się na nasz newsletter.

O oleju silnikowym, jego błędnym doborze i konsekwencjach wynikających z zaniedbań w jego wymianie napisano już bardzo wiele artykułów. Tym razem, warto przybliżyć aspekt związany z funkcjami oleju która w wielu opracowaniach jest pomijana lub traktowana marginalnie. Precyzując, chodzi o spojrzenie na olej silnikowy jako na element konstrukcyjny silnika jak i materiał eksploatacyjny który dla dociekliwego oka mechanika może być źródłem istotnych informacji o stanie jednostki napędowej.

Na wstępie warto przypomnieć jakie zadania spełnia olej silnikowy. Jego podstawową funkcją jest oczywiście wspomagania uszczelnienia pary tłok – cylinder oraz zminimalizowanie tarcia poszczególnych części silnika dzięki wytworzeniu warstwy filmu olejowego. Ponadto olej silnikowy musi dobrze odprowadzać ciepło, jak i zapewnić by wnętrze silnika było czyste (rola absorbowania zanieczyszczeń).

Kolejną kluczowym zadaniem oleju jest prawidłowe „pośredniczenie” w pracy takich podzespołów jak: nastawniki zmiennych faz rozrządu, hydrauliczne napinacze łańcucha rozrządu czy hydrauliczne kompensatory luzu zaworowego (ilustracja nr 1).

Olej wyeksploatowany, zanieczyszczony czy źle dobrany nie będzie w stanie zapewnić prawidłowego funkcjonowania ww. podzespołów. Oczywiście sam olej to nie wszystko, niezwykle ważne jest by sprawność układu smarowania pozwoliła na dostarczenie tego środka smarnego pod odpowiednim ciśnieniem do każdego podzespołu. W sytuacji gdy ciśnienie generowane przez pompę olejową nie osiągnie wymaganych wartości to olej jako element konstrukcyjny który przeciwdziała tarciu nie będzie w stanie spełnić swojej roli (ilustracja nr 2).

Rozważając rolę oleju silnikowego jako nośnika informacji, warto zauważyć dwie istotne kwestie. Po pierwsze olej w trakcie analizy organoleptycznej informuje mechanika pośrednio o kondycji jednostki napędowej i stanie jej układów. Rozpoczęcie diagnostyki silnika od weryfikacji poziomu i jakości oleju widocznego na bagnecie pozwoli wstępnie zauważyć nieprawidłowości w pracy sinika. Zbyt wysoki poziom, i rozrzedzona konsystencja oleju to zwykle sygnał świadczący o uszkodzeniu wtryskiwacza/wtryskiwaczy paliwa, termostatu lub czujnika temperatury czy też sygnalizujący nieprawidłowości dotyczące układu oczyszczania spalin. Z kolei zbyt niski poziom może być spowodowany występowaniem wycieków oleju, jak i być związany z nadmiernym zużyciem silnika, uszkodzeniem uszczelnienia jednostki napędowej lub problemami z układem odpowietrzania. Typowe jasnobrązowe zabarwienie oleju (ilustracja 3) szczególnie widoczne pod korkiem wlewu oleju na pokrywie zaworowej to znak mówiący o braku wymaganej skuteczności układu chłodzenie (silnik nie osiąga temperatury pracy bliskiej 90oC czyli pozostaje niedogrzany) lub co gorsza uszkodzeniu uszczelki pod głowicą (do oleju dostaje się płyn z układu chłodzenia).

Bardziej doświadczeni mechanicy zaglądają do rejonów filtra powietrza i okolic przewodów dolotowych silnika gdzie obecność oleju może świadczyć o uszkodzeniu układu odpowietrzenia lub fatalnej kondycji silnika (nadmierne przedmuchy).

Kolejna kwestia dotyczy informacji jakie olej silnikowy dostarcza dla sterownika jednostki napędowej. Czujnik jakości i poziomu oleju, jak i czujnik ciśnienia monitorują na bieżąco parametry które mają kluczowe znaczenie dla bezawaryjnej eksploatacji silnika. W starszych generacjach silników kierowca musiał opierać się na pomiarze stacjonarnym, i pamiętać o cyklicznym weryfikowaniu poziomu oleju za pomocą tradycyjnego bagnetu. Nowsze jednostki dzięki zaadoptowaniu czujnika w misce olejowej i pomiarze dynamicznym umożliwiają szybką ocenę jakości i ilości oleju oraz pozwalają na niemal natychmiastową sygnalizację spadku jego poziomu.

O niewątpliwych zaletach tego systemu mogli przekonać się kierowcy mający do czynienia z nieprzewidzianym uszkodzeniem miski olejowej. Zazwyczaj do tego typu awarii dochodzi w wyniku nieświadomego najechania na przeszkodę, dlatego tego typu układy przyczyniają się do zminimalizowania ryzyka poważnych awarii silnika. Najnowsze konstrukcje układów smarowania, wyposażone w pompy oleju o zmiennej wydajności to nie tylko czynniki pozwalające zaoszczędzić paliwo i spełnić wymagania ekologów (ilustracja nr 4 ).

Niewątpliwą zaletą tych układów smarowania jest możliwość odczytu ciśnienia oleju z czujnika za pomocą testera diagnostycznego. Poruszając tematykę dotyczącą urządzenia diagnostycznego, należy zwrócić uwagę na obecność usterek zapisanych w pamięci sterownika silnika wywołanych przez wyeksploatowany, zanieczyszczony lub nieprawidłowo dobrany olej silnikowy. Z praktyki warsztatowej wynika iż podzespołem który zgłasza nieprawidłowości jest regulator zmiennych faz rozrządu – uściślając – elektromagnetyczny zawór tego regulatora.

Otóż w sytuacji gdy olej jest bardzo zużyty lub zanieczyszczony (opiłki, fragmenty uszczelek itp.) nastawnik regulatora zmiennych faz rozrządu nie zrealizuje swych podstawowych funkcji i nie będzie w stanie wykonać przewidzianej regulacji (obrotu). W wielu przypadkach sterownik jednostki napędowej rejestruje kod błędu P0011, lub kod P0016 który sygnalizuję brak możliwości zmiany kąta faz rozrządu wałka który obsługuję tę funkcje (ilustracja nr 5).

Podsumowując, olej to materiał eksploatacyjny którego prawidłowa weryfikacja (organoleptyczna lub komputerowa) pozwala na ukierunkowanie diagnostyki silnika i skrócenie czasu poszukiwania źródła usterki.