W związku z wejściem w życie nowej dyrektywy unijnej dotyczącej gospodarowania odpadami (2018/851), Ministerstwo Środowiska i Klimatu opracowało projekt ustawy wprowadzający do krajowego porządku prawnego koncepcję Rozszerzonej Odpowiedzialności Producenta (ROP), która ma za zadanie odpowiednie przydzielenie odpowiedzialności za odpady opakowaniowe i zwiększenie ich przydatności do recyklingu.
Rozszerzona Odpowiedzialność Producenta w odniesieniu do produktów, m.in. do opakowań, opon i olejów smarowych, funkcjonuje w Polsce od 2001 r. W tym czasie obowiązki producentów były rozszerzane i modyfikowane, w związku z czym część zadań wynikających z zapisów dyrektywy unijnej (2008/98/WE) już funkcjonuje w warunkach krajowych. Pozostałe, dotychczas nie funkcjonujące obowiązki z nich wynikające mają zostać zaimplementowane w ramach projektowanej ustawy o odpadach.
Istniejące systemy ROP w zakresie opakowań, olejów smarowych, opon, sprzętu elektrycznego i elektronicznego, baterii i akumulatorów oraz pojazdów mają być dostosowane do zmodyfikowanych w dyrektywie przepisów odrębnymi aktami prawnymi w ramach zmian właściwych ustawach produktowych w wymaganym terminie. Zgodnie z ww. dyrektywą systemy ROP muszą być zgodne z przepisami artykułu 8 i 8a do dnia 5 stycznia 2023 r. Natomiast zgodnie z art. 7 ust. 2 dyrektywy 94/62/WE systemy ROP dla wszystkich opakowań, zgodne z art. 8 i 8a dyrektywy, powinny zostać ustanowione do 31 grudnia 2024 roku.
Zgodnie z projektem system ROP to: zestaw środków podjętych w celu zapewnienia, aby producenci produktów ponosili odpowiedzialność finansową lub odpowiedzialność finansową i organizacyjną na etapie cyklu życia produktu, gdy staje się on odpadem.
Przez producenta nie należy rozumieć tylko i wyłącznie podmiot, który posiada zakład produkcyjny na terytorium Polski, ale też ten który produkuje towary za granicą w celu ich późniejszej sprzedaży w Polsce.
W projekcie ma się również znaleźć minimalny poziom finansowania zagospodarowania odpadów przez wprowadzających do obrotu produkty producentów i importerów. Ich obowiązkiem będzie pokrycie kosztów selektywnego zbierania, transportu i przetwarzania odpadów.
Zgodnie z zaprezentowaną propozycją przepisów, w celu zapobiegania powstawaniu odpadów stosuje się środki, które co najmniej np.:
- promują i wspierają zrównoważone modele produkcji i konsumpcji;
- zachęcają do projektowania, wytwarzania i korzystania z produktów, które są zasobooszczędne, trwałe, w tym trwałe w znaczeniu żywotności i braku sztucznego skracanie cyklu życia;
- w przypadku produktów zawierających materiały stanowiące surowce krytyczne zapobiegają, aby materiały te stały się odpadami;
- zachęcają do ponownego używania produktów i tworzenia systemów promujących naprawę i ponowne użycie, w szczególności w odniesieniu do sprzętu elektrycznego i elektronicznego, tekstyliów, mebli, opakowań oraz materiałów i produktów budowlanych;
- dodatkowo podmioty wprowadzające do obrotu produkty są również zobowiązane do stosowania mechanizmów samokontroli, w szczególności audyty, w zakresie zarządzania finansami przeznaczonymi na realizację obowiązków środowiskowych, gromadzenia danych i sporządzania sprawozdań dotyczących produktów wprowadzonych do obrotu oraz zbierania i przetwarzania odpadów powstałych z produktów.
Część przepisów ma wejść w życie już z dniem 1 stycznia 2021 r. Pozostała część wejdzie w życie od 1 stycznia 2022 r. ze względu na to, że Ministerstwo chce pozostawić przedsiębiorcom około roku na dostosowanie się do regulacji (m.in. wprowadzenie zmian w projektowaniu produktów).
Temat dotyczy każdego produktu w opakowaniu, który zostaje sprowadzony lub wyprodukowany na terytorium kraju. Nie jest to mechanizm przeznaczony wyłącznie dla kartonów, czy szklanych i plastikowych butelek. W praktyce opakowaniem może być wszystko to, co towarzyszy produktowi.