W związku z wejściem w życie nowej dyrektywy unijnej dotyczącej gospodarowania odpadami (2018/851), Ministerstwo Środowiska i Klimatu opracowało projekt ustawy wprowadzający do krajowego porządku prawnego koncepcję Rozszerzonej Odpowiedzialności Producenta (ROP), która ma za zadanie odpowiednie przydzielenie odpowiedzialności za odpady opakowaniowe i zwiększenie ich przydatności do recyklingu.

Rozszerzona Odpowiedzialność Producenta w odniesieniu do produktów, m.in. do opakowań, opon i olejów smarowych, funkcjonuje w Polsce od 2001 r. W tym czasie obowiązki producentów były rozszerzane i modyfikowane, w związku z czym część zadań wynikających z zapisów dyrektywy unijnej (2008/98/WE) już funkcjonuje w warunkach krajowych. Pozostałe, dotychczas nie funkcjonujące obowiązki z nich wynikające mają zostać zaimplementowane w ramach projektowanej ustawy o odpadach.

Istniejące systemy ROP w zakresie opakowań, olejów smarowych, opon, sprzętu elektrycznego i elektronicznego, baterii i akumulatorów oraz pojazdów mają być dostosowane do zmodyfikowanych w dyrektywie przepisów odrębnymi aktami prawnymi w ramach zmian właściwych ustawach produktowych w wymaganym terminie. Zgodnie z ww. dyrektywą systemy ROP muszą być zgodne z przepisami artykułu 8 i 8a do dnia 5 stycznia 2023 r. Natomiast zgodnie z art. 7 ust. 2 dyrektywy 94/62/WE systemy ROP dla wszystkich opakowań, zgodne z art. 8 i 8a dyrektywy, powinny zostać ustanowione do 31 grudnia 2024 roku.

Zgodnie z projektem system ROP to: zestaw środków podjętych w celu zapewnienia, aby producenci produktów ponosili odpowiedzialność finansową lub odpowiedzialność finansową i organizacyjną na etapie cyklu życia produktu, gdy staje się on odpadem.

Przez producenta nie należy rozumieć tylko i wyłącznie podmiot, który posiada zakład produkcyjny na terytorium Polski, ale też ten który produkuje towary za granicą w celu ich późniejszej sprzedaży w Polsce.

W projekcie ma się również znaleźć minimalny poziom finansowania zagospodarowania odpadów przez wprowadzających do obrotu produkty producentów i importerów. Ich obowiązkiem będzie pokrycie kosztów selektywnego zbierania, transportu i przetwarzania odpadów.

Zgodnie z zaprezentowaną propozycją przepisów, w celu zapobiegania powstawaniu odpadów stosuje się środki, które co najmniej np.:

• promują i wspierają zrównoważone modele produkcji i konsumpcji;
• zachęcają do projektowania, wytwarzania i korzystania z produktów, które są zasobooszczędne, trwałe, w tym trwałe w znaczeniu żywotności i braku sztucznego skracanie cyklu życia;
• w przypadku produktów zawierających materiały stanowiące surowce krytyczne zapobiegają, aby materiały te stały się odpadami;
• zachęcają do ponownego używania produktów i tworzenia systemów promujących naprawę i ponowne użycie, w szczególności w odniesieniu do sprzętu elektrycznego i elektronicznego, tekstyliów, mebli, opakowań oraz materiałów i produktów budowlanych;
• dodatkowo podmioty wprowadzające do obrotu produkty są również zobowiązane do stosowania mechanizmów samokontroli, w szczególności audyty, w zakresie zarządzania finansami przeznaczonymi na realizację obowiązków środowiskowych, gromadzenia danych i sporządzania sprawozdań dotyczących produktów wprowadzonych do obrotu oraz zbierania i przetwarzania odpadów powstałych z produktów.

Część przepisów ma wejść w życie już z dniem 1 stycznia 2021 r. Pozostała część wejdzie w życie od 1 stycznia 2022 r. ze względu na to, że Ministerstwo chce pozostawić przedsiębiorcom około roku na dostosowanie się do regulacji (m.in. wprowadzenie zmian w projektowaniu produktów).

Temat dotyczy każdego produktu w opakowaniu, który zostaje sprowadzony lub wyprodukowany na terytorium kraju. Nie jest to mechanizm przeznaczony wyłącznie dla kartonów, czy szklanych i plastikowych butelek. W praktyce opakowaniem może być wszystko to, co towarzyszy produktowi.

W związku ze zwiększaniem się udziału szarej strefy w sektorze gospodarki odpadami – powodując jednocześnie negatywne oddziaływanie na środowisko i uszczuplenie dochodów budżetu państwa – resort zaproponował połączenie danych zawartych w Jednolitym Pliku Kontrolnym z danymi zawartymi w Bazie Danych o Odpadach.

Wartość szarej strefy w tym zakresie (zarówno z tytułu podatku VAT jak i CIT/PIT) szacowana jest na 2,7 mld zł do 6 mld zł.

Resort zaproponował aby posiadacze odpadów, sprzedawcy odpadów lub pośrednicy w obrocie odpadami, wprowadzali do Bazy danych o Odpadach (BDO) następujące dane pochodzące z faktury/rachunku:

• numer faktury/rachunku,
• datę wystawienia faktury/rachunku,
• numer identyfikacji podatkowej nabywcy w przypadku faktury,
• kod odpadu i jego masę wyrażoną w tonach (zarówno w przypadku faktury jak i rachunku),
• wartość sprzedaży netto w przypadku faktury oraz
• kwotę należności ogółem wskazaną na fakturze/rachunku.

Podmioty te będą zobowiązane do umieszczania w systemie wyżej wymienionych informacji w terminie do 25 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym wystawiono fakturę lub rachunek, wskazując miesiąc, którego ta informacja dotyczy.

Z treścią projektu ustawy można zapoznać się TUTAJ.

W kontekście planowanego mechanizmu Rozszerzonej Odpowiedzialności Producenta, kluczowe jest odpowiednie przygotowanie się do zmian:

W pierwszych krokach – analiza procesu elektronicznego generowania dokumentacji. Następnie:

• wdrożenie odpowiednich funkcjonalności w systemach finansowo-księgowych;
• zidentyfikowanie danych objętych raportowaniem;
• ustalenie rozwiązań pozwalających na wewnętrzną analizę poprawności raportowanych danych;
• sprawne korygowanie błędów.

Swoją pomoc we wdrożeniu powyższych zmian oferuje m.in. firma PwC, z którą w tym celu można skontaktować się TUTAJ.