100 lat temu, dokładnie 2 lutego 1920 roku, została podpisana umowa, na mocy której w Warszawie powstała spółka akcyjna Polski Fiat jako krajowy oddział zajmujący się sprzedażą, obsługą i naprawą samochodów turyńskiej marki.

Pierwsze samochody turyńskiego producenta pojawiły się na polskich drogach już w 1906 roku dzięki firmie Herman Meyer – warszawskiemu przedstawicielowi Fiata, a pierwszy salon sprzedaży samochodów marki Fiat został otwarty 1 maja 1913 r.

2 lutego 1920 r. Fiat i firma Herman Meyer podpisali kontrakt o utworzeniu w Warszawie spółki Polski Fiat, zajmującej się sprzedażą samochodów. Początkowo Fiat posiadał 51% udziałów, a polski udziałowiec, któremu powierzono prowadzenie spółki – 49%.

10 stycznia 1921 r. położono kamień węgielny pod fabrykę Fiata w Polsce, jednak kryzys ekonomiczny opóźnił jej budowę o ponad 10 lat. Pod koniec 1921 roku Fiat wykupił od firmy Herman Meyer udziały, przejmując 98% kapitału zakładowego. W drugiej połowie lat dwudziestych Fiat był jedną z najbardziej popularnych marek w Polsce. Jego roczna sprzedaż wynosiła średnio 450 samochodów (najchętniej kupowano model Fiat 501), a prowadzona była w niezależnych punktach znajdujących się w głównych miastach w Polsce, m.in. we Lwowie, Poznaniu czy Krakowie. W 1922 roku Polski Fiat otworzył w Hotelu Europejskim w Warszawie własny salon sprzedaży.

Niepowodzenie krajowych inicjatyw produkcyjnych w latach 20. i późniejszy światowy kryzys sprawiły, że polski rząd postawił na produkcję licencyjną. 21 września 1931 roku dyrekcja Państwowych Zakładów Inżynieryjnych (PZInż.) i dyrektor Inspektoratu Fiat na Europę Środkowo-Wschodnią podpisali umowę, która zakładała, że przez dziesięć lat z linii produkcyjnych fabryki będzie zjeżdżać dziesięć samochodów dziennie. To jedna z pierwszych w historii umów, w której turyńska firma przekazała zagranicznemu partnerowi licencję na produkcję samochodów.

Zakres działalności spółki „Polski Fiat Spółka Akcyjna” obejmował sprzedaż, zapewnienie zaplecza technicznego oraz obsługę i naprawę samochodów montowanych i produkowanych na licencji udzielonej przez Włochów. Na mocy tej, trwającej aż do II wojny światowej, umowy zostało wyprodukowanych kilka modeli marki Fiat: 508/III (zwany „Junakiem”) i 518 „Mazur” oraz pojazdy użytkowe 621 L i R, 618, a także cała seria modeli pochodnych na użytek cywilny i wojskowy. Przy użyciu części importowanych z Włoch, montowane były tam także modele: 514, 515, 524, 508/I i 508/II, a od 1937 r. również 1500, 500 Topolino, 1100, 2800.

Szacuje się, że od 1935 do 1939 r. PZInż., a w niewielkiej części także Polski Fiat przy ulicy Sapieżyńskiej, zmontowały i wyprodukowały w sumie ok. 22 tys. gotowych pojazdów i podwozi. Dobrą passę produkcji samochodów marki Polski Fiat przerwała II wojna światowa, podczas której fabryka została całkowicie zniszczona.

W 1948 r. w Turynie podpisano „Kontrakt o współpracy technicznej między Centralnym Zarządem Przemysłu Metalowego a spółką Fiat w sprawie budowy w Polsce zakładu produkcji samochodów”, który zobowiązywał Fiata do zaprojektowania fabryki o zdolności produkcyjnej do 10 tys. sztuk rocznie i uruchomienia w niej produkcji samochodu średniolitrażowego. Prace budowlane na Żeraniu ruszyły pod koniec roku, jednak w 1949 r. doszło do zerwania umowy z powodu zaostrzenia zimnowojennych nastrojów.

W 1965 r. rząd polski zdecydował się uruchomić w warszawskiej FSO produkcję nowego samochodu na licencji, który nadałby impuls gospodarce, zwiększyłby eksport kraju i zaspokoiłby potrzeby administracji państwowej. Umowa z Fiatem, która została podpisana 22 grudnia 1965 r., dotyczyła modelu 1300/1500. Wiosną 1966 r. Fiat zaproponował zastąpienie go modelem 125, będącym jeszcze na etapie projektowym. Rząd polski zaakceptował tę propozycję, ale zadecydował o pozostawieniu silników z Fiata 1300/1500. Z całkowitej produkcji 1,45 mln szt. w latach 1967-1991, aż 875 tys. przeznaczono na eksport.

Oprócz modelu Fiat 125p rząd polski zdecydował się także na uruchomienie produkcji samochodu małolitrażowego. Na mocy umowy licencyjnej podpisanej z Fiatem w październiku 1971 roku dwa lata później z linii montażowych Fabryki Samochodów Małolitrażowych w Bielsku-Białej zjechały pierwsze egzemplarze Fiata 126p. W 1975 roku produkcja została uruchomiona także w zakładzie w Tychach, który wybudowano w oparciu o projekt zakładu Fiata w Cassino.

Od 1991 roku Fiat 126p był produkowany tylko w Bielsku-Białej, gdzie wytwarzano także silniki. W tyskim zakładzie produkcję „Maluchów” zastąpiono modelem Cinquecento, produkowanym na ostatniej już umowie licencyjnej podpisanej z Fiatem. To pierwszy raz, kiedy światowy producent samochodów wybrał jeden z krajów „zza żelaznej kurtyny” do produkcji tak znaczącego modelu, który miał być przeznaczony do sprzedaży na wszystkich rynkach europejskich.

28 maja 1992 r., po wyprodukowaniu 3,3 mln samochodów, zakończyła się historia FSM. Fabryka została przekształcona w spółkę akcyjną i sprzedana koncernowi Fiat Auto. Proces ten przyspieszono, by uratować przedsiębiorstwo przed nieuchronną upadłością i utratą pracy przez kilkanaście tysięcy pracowników. W ten sposób powstała Fiat Auto Poland, spółka działająca oficjalnie od 16 października 1992 r.

Prawdziwym przełomem dla polskich fabryk Fiata okazała się decyzja o ulokowaniu produkcji Pandy w Tychach, w której produkcję zainwestowano 570 mln euro. Model pojawił się na rynku jesienią 2003 roku. Nakłady kapitałowe wielkości 400 mln euro realizowane były także w Bielsku-Białej, gdzie rozpoczęła się produkcja silnika Multijet 1.3.

W 2007 r. w Tychach z linii produkcyjnych zjechał pierwszy Fiat 500, który został oficjalnie zaprezentowany w Turynie 4 lipca, dokładnie 50 lat po debiucie jego słynnego poprzednika. Oba modele z Tych otrzymały tytuł „Car of The Year”. Żaden zakład w Europie nie produkował do tej pory jednocześnie dwóch „samochodów roku”.

W celu uruchomienia nowego modelu fabryka w Tychach została rozbudowana i zmodernizowana za sprawą dodatkowych inwestycji wynoszących 300 mln euro. Z tyskiej fabryki wyjeżdżały także takie modele Fiata: jak Seicento, Punto, Bravo, Brava, Marea, Ducato, Uno, Siena czy Palio Weekend. Obecnie Zakład FCA Poland produkuje Fiata i Abartha 500 oraz Lancię Ypsilon.

Od 1971 do 2019 roku bielska i tyska fabryka wyprodukowały przeszło 12 milionów samochodów, w tym ponad 2 miliony kultowego modelu 500.

Dzięki tak bogatej historii marki Fiat, FCA Poland w roku obchodów Niepodległości Polski została doceniona przez wiele mediów za prawie stuletnią aktywną obecność w Polsce oraz za szczególny wkład w rozwój polskiej motoryzacji.

Zdjęcie główne – Polski Fiat 500 Topolino, linia montażowa zakładu Polski Fiat, ul. Sapieżyńska 6, rok 1938

Źródło: FCA Polska